Pont hanesyddol Pont-y-Cafnau yn cael bywyd newydd wrth i waith adfer mawr ddechrau

Mae criwiau wedi dechrau gwaith o adfer pont Pont-y-Cafnau, darn rhyfeddol o dreftadaeth ddiwydiannol sydd wedi sefyll fel tystiolaeth o ddyfeisgarwch Cymru ers dros ddwy ganrif. Disgwylir i'r gwaith hyn, sy'n dechrau ddydd Llun Awst 4, gael ei gwblhau erbyn Hydref 2025.

Mae'r prosiect uchelgeisiol, a gefnogir gan fuddsoddiad ar y cyd o £4.5 miliwn gan Lywodraeth Cymru drwy Cadw a Chyngor Bwrdeistref Sirol Merthyr Tudful, yn nodi dechrau pennod newydd i'r hyn y credir ei bod yn bont reilffordd haearn hynaf y byd sydd wedi goroesi.

Wedi'i hadeiladu ym 1793 gan Gwmni Gwaith Haearn Cyfarthfa , nid pont gyffredin yw hon – mae'n rhyfeddod peirianneg a oedd yn cario dŵr a thramffordd ar draws Afon Taf, gyda dyluniad tair haen dyfeisgar sy'n arddangos ysbryd arloesol chwyldro diwydiannol Cymru.

Dywedodd y Cynghorydd David Jones, Aelod Cabinet dros y Newid yn yr Hinsawdd a Chymunedau:
"Mae hwn yn fwy na dim ond gwaith adfer – mae'n ymwneud â dod â darn o'n enaid diwydiannol yn ôl yn fyw. 

"Mae Pont-y-Cafnau yn cynrychioli'r gorau o dreftadaeth beirianneg Cymru, a bydd ei weld yn cael ei adfer i'w hen ogoniant yn rhywbeth gwirioneddol arbennig i'n cymuned ac ymwelwyr fel ei gilydd."

Bydd y bont, sydd wedi'i chau i'r cyhoedd a'i diogelu gyda ffensys, yn cael ei atgyweirio i ddod â hi yn ôl i ddefnydd cyhoeddus. Bydd y gwaith adfer, a fydd yn digwydd trwy'r hydref, yn canolbwyntio ar yr elfennau strwythurol sydd eu hangen i sicrhau bod y trysor hanesyddol hwn yn gallu cael ei fwynhau'n ddiogel gan genedlaethau'r dyfodol.

Beth sy'n gwneud Pont-y-Cafnau mor arbennig? Roedd ei ddyluniad unigryw yn cynnwys sianel ddŵr uwchben, dec tramffordd yn y canol, a sianel ddŵr islaw - datrysiad peirianneg tri llawr a ddaliodd arloesedd ymarferol y cyfnod yn berffaith. Mae arwyddocâd y bont wedi'i gydnabod gyda rhestru Gradd II* a statws Heneb Gofrestredig, gan gadarnhau ei lle fel un o safleoedd treftadaeth ddiwydiannol pwysicaf Cymru.

Mae'r adferiad yn rhan o brosiect treftadaeth ehangach gwerth £4.5 miliwn a fydd hefyd yn galluogi gwelliannau i Gastell Cyfarthfa  Adeilad Rhestredig Gradd I, gan greu dull cynhwysfawr o warchod y gornel ryfeddol hon o hanes Cymru.

Wrth i'r gwaith ddechrau heddiw, mae'r prosiect yn cynrychioli mwy na dim ond atgyweiriadau strwythurol – mae'n fuddsoddiad mewn balchder cymunedol, potensial twristiaeth, a chadw darn unigryw o dreftadaeth y byd a aned yma ym Merthyr Tudful.