Nid yw gwneud dim yn opsiwn bellach

Os ydych chi'n berchen ar eiddo gwag, mae'n rhaid i chi gadw'r tir o'i gwmpas mewn cyflwr da. Bydd cadw eiddo yn cael ei gynnal ac mewn cyflwr da, gan wneud iddo ymddangos yn feddianedig yn helpu i atal troseddwyr ac ymddygiad gwrthgymdeithasol. 

Rydym yma i'ch cynghori am yr opsiynau sydd ar gael i chi i'ch galluogi i ddod â'ch eiddo gwag yn ôl i ddefnydd.  Fodd bynnag, os yw'ch eiddo yn disgyn ac yn achosi niwsans neu risg i iechyd y cyhoedd, gallwn gymryd camau cyfreithiol i wneud i chi fynd i'r afael â'r materion.

Gall eiddo sy'n cael eu gadael yn wag am ddim rheswm da fod yn destun nifer o opsiynau gorfodi sy'n ei gwneud yn ofynnol i berchnogion gymryd camau i atgyweirio, adnewyddu neu gael gwared ar adeiladau problemus. Mae llawer o opsiynau gorfodi yn caniatáu i'r Cyngor weithredu a gwneud gwaith angenrheidiol lle mae perchennog yn methu yn eu dyletswyddau. Mae'r costau o wneud hyn yn adennill gan berchennog yr eiddo. Mae'r gweithdrefnau gorfodi hyn yn cynnwys hysbysiadau statudol, gorchmynion rheoli, gorchmynion gwerthu gorfodol a phrynu gorfodol.

Mae'r prif opsiynau yn cynnwys: -

Deddf Adeiladu 1984, Adran 59 – Gall y Cyngor gymryd camau i fynnu i'r perchennog neu'r person sydd â rheolaeth o'r adeilad o'r fath wella ymddangosiad yr adeilad neu ei ddymchwel a chlirio'r safle.  Mae'r ddarpariaeth hon yn mynd i'r afael ag ymddangosiad allanol yr adeilad yn unig. Nid yw'r ddeddfwriaeth hon yn mynd i'r afael â chyflwr mewnol yr adeilad ac felly gall fod o fudd cyfyngedig i adfywio ac ailddefnyddio adeilad yn gyffredinol. Os yw'r adeilad yn cael ei ddymchwel yn ddiffygiol ac os yw'r safle sy'n deillio o hynny o werth i'r gymuned e.e. Landlordiaid Cymdeithasol Cofrestredig, yna byddai'r Cyngor yn ystyried defnyddio ei weithdrefn werthu gorfodol.

Deddf Cynllunio Gwlad a Thref 1990, Adran 215 – Pŵer i fynnu cynnal a chadw tir yn briodol, os ymddengys bod ei chyflwr yn effeithio'n andwyol ar yr ardal.

Deddf Cyfraith Eiddo 1925, Adran 103 – Mae gan bob Cyngor y pŵer i orfodi gwerthu eiddo lle mae arian yn ddyledus i'r Cyngor, er enghraifft o ganlyniad i waith adfer a wnaed yn ddiffygiol. Os yw Rhondda Cynon Taf yn gwneud gwaith sylweddol oherwydd diffyg gweithredu ar ran y perchennog, byddwn yn ceisio adennill y costau drwy orfodi gwerthu'r eiddo ac adennill ein costau.

Deddf Tai 2004 – Bydd Gorchmynion Rheoli Cartrefi Gwag yn caniatáu i ALl brynu prydles orfodol ar eiddo gwag tymor hir fel dewis olaf yn erbyn perchnogion eiddo nad ydynt yn cydweithredu. Bydd yr incwm rhent yn ad-dalu costau'r Cyngor. Ar ddiwedd y brydles bydd yr eiddo byw yn cael ei drosglwyddo yn ôl i'r perchennog. Byddai'r weithdrefn hon yn ymarferol yn unig mewn meysydd o angen tai.

Os yw perchennog yn gwrthod dod ag eiddo yn ôl i ddefnydd ac mae'r eiddo yn cael effaith ddirywiol ar yr ardal, mae gan y Cyngor bwerau i brynu gorfodol. Gellir ystyried y weithdrefn hon pan fo'r Cyngor yn nodi diben i'r adeilad yn y dyfodol.

Deddf Adeiladu 1984, Adrannau 77-78 – Gellir gwneud gorchmynion dymchwel ar dai nad ydynt yn addas i'w preswylio. Lle mae nifer o dai mewn cyflwr gwael yn cael eu nodi mewn un ardal, mae gan y Cyngor bwerau i glirio nifer ar unwaith. Gellir defnyddio'r pwerau hyn ar gyfer tai gwag 5 Bydd adeiladau sydd mewn cyflwr peryglus ac sy'n peri perygl i ddiogelwch y cyhoedd yn cael eu gweithredu. Gellir cymryd camau naill ai i fynnu i'r perchennog wneud strwythur yn ddiogel neu os ystyrir bod y risg yn uniongyrchol, gall yr Awdurdod arfer pwerau brys i gael gwared ar y perygl.

Deddf Llywodraeth Leol (Darpariaethau Amrywiol) 1982, Adran 29 – Gall adeilad neu strwythur sydd heb ei ddiogelu hefyd gyflwyno risg i ddiogelwch y cyhoedd. Gall pobl fod mewn perygl os ydynt yn mynd i mewn i'r safle a gall adeiladau cyfagos fod mewn mwy o berygl o losgi bwriadol . Gall yr Awdurdod felly gymryd camau i fynnu i'r perchennog ddiogelu'r adeilad o fewn 48 awr. Os ystyrir bod y risg yn sylweddol, gall yr Awdurdod weithredu ar unwaith.

Atal Difrod gan Blâu 1949, Adran 4 – Os yw tir preifat yn cynnwys cronni o sbwriel a/neu rwbel a/neu ordyfiant llystyfiant, sy'n agored i ddarparu harbwr i gnofilod, mae'n ofynnol i'r Awdurdod ei gwneud yn ofynnol i'r perchennog tir ei dynnu. 

Deddf Diogelu'r Amgylchedd 1990, Adran 33 – Os cafwyd tystiolaeth i nodi'r personau sy'n gyfrifol am dipio anghyfreithlon gwastraff, byddant yn cael eu herlyn a'u cychwyn yn achos erlyn lle hystyrir ei fod yn briodol.

Deddf Adeiladau Rhestredig ac Ardaloedd Cadwraeth 1990 – Mae eiddo gwag yn aml yn denu postio hysbysebion neu graffiti, sy'n creu edrych yn wael. Mae pobl sy'n gosod eitemau o'r fath yn cyflawni trosedd a gallant wynebu dirwy benodedig neu erlyniad. Ni ellir cymryd camau yn gyffredinol yn erbyn perchennog adeilad sy'n cael ei dargedu gan bostio anghyfreithlon neu graffiti, oni bai y gellir profi bod ganddynt wybodaeth neu wedi rhoi caniatâd i'r troseddwr. Mae deddfwriaeth amrywiol ar gael i orfodi'r ddarpariaeth hon ac mae gan Iechyd y Cyhoedd a Diogelu, Cynllunio a Glanhau rôl i gyd. Er gwaethaf yr uchod, bydd yr Awdurdod yn cymryd camau ar unwaith i gael gwared ar unrhyw graffiti neu bosteri hiliol neu sarhaus.

Mae darpariaethau i ddelio ag adeiladau rhestredig yn cynnwys y pŵer i brynu eiddo yn orfodol; cyflwyno hysbysiadau atgyweirio neu hysbysiadau sy'n gofyn am waith brys. Mae'r Ddeddf yn caniatáu i'r Cyngor adennill ei gostau mewn perthynas ag unrhyw waith y mae'n ei wneud yn ddiffygiol.

Mae Deddf Tai 2004 a'r HHSRS (System Sgorio Iechyd a Diogelwch Tai - Mae Deddf Tai 2004 yn cyflwyno ystod newydd o bwerau gorfodi i ddelio â pheryglon a nodir o fewn anheddau sydd wedi'u meddiannu. Mae'r dull asesu newydd yn canolbwyntio ar 29 o beryglon fel y rhai sy'n bresennol mewn tai wedi'u meddiannu.

Mae peryglon yn cynnwys:- Twf lleithder a llwydni; Oerfel gormodol; Asbestos; Carbon Monocsid; Mynediad gan Drasmeswyr; elfennau strwythurol yn cwympo; Gwrthdrawiad a trapio; Hylendid Personol, Glanweithdra a Draenio; Cwympo sy'n gysylltiedig â Grisiau a Stepiau; a Phlâu Hylendid Domestig a Sbwriel.

Wrth benderfynu ar y ffordd fwyaf priodol o weithredu i ddileu neu leihau'r peryglon hyn, rhaid i'r Tîm Tai Iechyd a Diogelu'r Cyhoedd ystyried y tebygolrwydd y bydd y perygl yn achosi niwed a pha fath o niwed fyddai'n debygol o godi o ganlyniad i'r perygl.

Pan fydd peryglon yn cael eu nodi mewn eiddo, mae sgoriau yn cael eu neilltuo i'r peryglon yn seiliedig ar y risg y maent yn ei gyflwyno i'r preswylydd posibl. Bydd sgoriau dros 1000 o bwyntiau yn gwneud categori perygl 1 sy'n gofyn am weithredu gorfodol. Bydd sgoriau o dan 1000 yn gwneud categori perygl 2 lle mae gweithredu yn ôl disgresiwn.

Byddwn yn ceisio lleihau nifer y cartrefi yn yr ardal sy'n peri risg i iechyd a diogelwch y preswylwyr a byddwn yn cymryd camau gorfodi lle bo angen ac yn briodol yn unol â Pholisi Gorfodi'r Cyngor.

Gallai rhwymedïau cyfreithiol posibl gynnwys:-

            Hysbysiad gwella

            Gorchymyn gwahardd

            Hysbysiad ymwybyddiaeth o beryglon

            Camau adfer brys*

            Gorchymyn gwahardd brys*

            Gorchymyn dymchwel*

            Clirio’r Ardal*

(* Ddim ar gael lle mae eiddo yn arddangos peryglon categori 2 yn unig)

Mae eiddo gwag hirdymor ac ail gartrefi ym Merthyr Tudful hefyd yn ddarostyngedig i Premiymau'r Dreth Gyngor.

Mae'r Cyngor wedi ymrwymo i ddod ag eiddo gwag yn ôl i ddefnydd er lles y gymuned gyfan. Nid yw gadael eiddo yn wag am flynyddoedd heb unrhyw gynllun o ddod â nhw yn ôl i ddefnydd yn opsiwn mwyach.